Mustafa Kemal Paşa Çankırı Yolunda İstiklal Savaşı’nın karargahı olan Ankara’nın İstanbul ile ulaşımı Çankırı-Ilgaz-Kastamonu-İnebolu yolundan yapılmıştır. Cephe gerisinden cep- heye silah ve mühimmat, lojistik destek de düşman işgaline uğramamış bu güvenli yoldan sağlanmıştır. Bu açıdan bakıldığında Çankırı-Kastamonu havalisinin Milli Mücadele içinde çok önemli bir yeri olmuştur.’ Bu önemine istinaden son yıllarda söz konusu güzergaha “İstiklal Yolu” adı verilmiştir.’Mustafa Kemal Paşa, Milli Mücadele’yi tamamlayıp Cumhuriyeti ilan ettikten sonra Türk milletini modern dünyanın imkanlarıyla buluşturacak olan inkılaplarıru yürürlüğe koymaya başlamıştır. Sosyal alanda uygulamayı düşündüğü önemli bir inkılabı olan şapka inkılabıru başlatmak ve istiklal savaşındaki hizmetlerinden dolayı Çankırı ve Kastamonu halkım onurlan- dırmak üzere 1925 yılı Ağustos ayımn ikinci yarısında bu vilayetlere bir gezi planlamıştır.Mustafa Kemal Paşa’nın Çankırı’ya geleceği Cumhurbaşkanlığının 20 Ağustos 1925 tarih ve 2/110 şifreli telgrafıyla Çankırı Valiliğine bildirilmiş- tir. Bu telgrafla, Reisicumhur Hazretlerinin 23 Ağustos 1925 Pazar günü öğle yemeğini Çankırı’ da yiyeceği, basit bir yemek hazırlanmasım ve kendisini karşılamak için hiçbir merasim yapılmamasım arzu ettikleri bildirilmiştir.’Mustafa Kemal Paşa’nın Çankırı ve Kastamonu ziyaretleri sırasında da güvenlik açısından gerekli önlemlerin alınması için Ankara Mıntıka Alay Komutam Derviş Bey’in görevlendirildiği İçişleri Bakanlığının 18.07.1925 tarihinde Cumhurbaşkanlığına gönderdiği resmi yazıdan anlaşılmaktadır.”Çankırı Milletvekili Talat (Onay) Bey de o günlerde Şabanözü nahiye- si Meşeli köyünde bulunmaktadır. Atatürk’ün Çankırı’ya gelişinden nasıl haberdar olduğunu ve sonrasında neler yaptığım Talat Beyin Türk Dili Dergisi’nde yayınlanan hatıralarından öğrenmekteyiz.Talat Bey anılarmda o günü şöyle anlatıyor:Hoca’nın odasında sazlı sözlü toplantıdan sonra henüz uykuya dalmıştık, uyandırdılar. Bir jandarma eri, nahiye müdürünün Vali Cemil Bey’ den aldığı emrini bildirdi.Atatürk ertesi gün (23 Ağustos) Çankırı’ya şeref vereceklermiş, bizim hemen dönmemiz lazımmış. Bir kılavuz alarak zifiri karanlıkta dağ tepe aşarak nahiye merkezine geldik. Vali ile görüşmek mümkün olmadı. Çaresiz karakolda sabah ettik. Meğer 23 Ağustos günü Atatürk Çankırı’dan Kastamonu’ya geçeceklermiş. Şifreli telgrafın okunmasındaki hata bizi tedirgin etmiş” demektedir.’Talat Bey ve beraberindekiler sabah güneş doğarken Şabanözü’ndenÇankırı’ya gelirler. Atatürk’ün nerede misafir edileceği, neler ikram edileceği kararlaştırılır. Öğle yemeği için Keklik, Karatavuk ve meşhur Çankırı kadayıfı yaptırılır. 23 Ağustos 1925 günü sabahleyin milletvekilleri, Vali Cemil Bey, Bele- diye Reisi Cemal Bey, Savcı Şevket Bey, Müftü Ata Efendi’ den oluşan heyet Çandır Hanına iki eski Ford otomobile binerek karşılamaya giderler,”Mustafa Kemal Paşa da Ankara’ dan sabahın erken saatlerinde iki oto- mobille yola çıkmıştır. Otomobillerin birine Atatürk, Kütahya Milletvekili Nuri (Conker), Rize Milletvekili Fuat (Bulca), diğerine ise Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Tevfik (Bıyıklıoğlu), Başyaver Rusuhi, Yaver Muzaffer (Kılıç), Muhafız Birliği Komutanı İsmail Hakkı Bey(Tekçe) ve özel kalemden Lütfi beyler binmişlerdir.? Kendi isteği ile Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı Ankara’dan uğurlamak için bir tören yapılmaz. Sadece Çankırı kapı’ dan geçerken bir kıta piyade ve jandarma müfrezesi tarafından selamlanır.”Gazi Ankara’nın Ravlı? Bu cağında Kalecik’ ten gelen bir heyet tarafından karşılanır. Oradan heyetle birlikte Kalecik’ e gelinir. Kalecik’ te halk tarafından çok sıcak sevgi ve saygı ile karşılanır ve kurbanlar kesilir. Halk Partisine üye bir kişi “İlçemize hoş geldiniz, uğur getirdiniz” diye başlayan bir konuşma yapar. Mustafa Kemal Paşa Kalecik Türk Ocağı’nda dinlenir ve halkı başı açık olarak (şapkasız) kabul ederÇankırı heyeti Mustafa Kemal Paşa’yı Çandır’ da beklemektedir. Bundan sonra yaşananları Talat Beyin hatıralarından aktaralım:“Burada Gazi otomobilinden indiler. Sırtında gri renkli keten kostüm, başların- da çok yumuşak hasır panama şapka vardı. Şapkayı çıkararak elimizi sıkarken Vali Bey isimlerimizi söylüyordu. Müftü efendiyi Halk Partisi Reisi diye takdim edince manalı bir tebessümle: Hem Müftü, hem parti reisi nasılolur buyurdular. Bu söz müftü efendinin siyasi hayatına son vermiştir.Gazi yarı ciddi: Hani sizin şapkanız buyurdular.Hep şaşırmıştık.Ben (Ahmet Talat Onay), şapkayla teşrifbuyuracağınızı bilseydik biz de birer tane tedarik ederdik dedim. Güldü ve dönüşte şapkalı görmek istediğini söyledi. Bu arada Atatürk’ün gözü Çandırlı Ömer Ağayı” aramaktadır. Atatürk Ömer Ağayı göremeyince nerede olduğunu sorar ve hemen köye haber ulaştırılır. Ömer Ağa gelinceye kadar da köylülerle sohbet eder.Meşhur Ömer Ağa sağ elini kalbi üzerine koyarak Ata’yı selamlar ve eline sarılır.Atatürk gülerek Ömer Ağaya “Nasıl, yine mebusları hapsediyor musun?” diye şaka yapar. Ömer Ağa mahcup bir eda ile olayın gerçek yüzünü anlatır.Rivayete göre Ankara’ dan Çandır’ a bir haber gelir. Mebuslar köyünüzden geçecek diye. Ömer Ağa ise mebus kelimesini mahbus anlamıştır. Seyahat eden Mebusları (milletvekillerini) / mahpus diye hapseder.Ömer Ağanın cesurluğu Gazi Paşa’run, hoşuna gider ve gülerek ağanın yanağını öper,”Çandır’ dan hareket eden Mustafa Kemal Paşa ve beraberindekiler plan- landığı üzere öğleye doğru Çankırı’ya gelirler. Çankırı girişinde kız ve erkek okul öğrencileri, Sekizinci Topçu Alayı subay ve erleri, esnaf ve kalabalık bir halk topluluğu beklemektedir.İlköğretim müfettişi Tayip Başer 1956 yılında kaleme aldığı kitabında bu konuda şu bilgileri vermektedir: Atayı 23 Ağustos sabahı şimdiki Halim Bayram’ın Alçı Fabrikası önünde karşıladık. Esasen istasyon köprüsünden alçı fabrikasına doğru giden bu yol o gün sırf Ata için açılmıştı. Yol ve bu mahallenin olduğu yol tamamen tarla idi. Bir kaç gün içinde Belediye Reisi Cemal Dolunay ta- rafından açtınlmıştı. Eski yol çaya paralelolarak gider ve Dedeler köprüsü önünde Ankara şosesine karışırdı.Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı taşıyan otomobil göründüğünde kaleden top atışları başlar. Paşa otomobilinden inerek kendisini bekleyen askeri bir- liği ve Çankırılıları selamlar. Vali Cemil Beyin kızı Mualla Hanım bir buket çiçek takdim ederek “Hoş Geldiniz” der,”Halkın sevgi gösterileri arasında Belediye’ye gelen Mustafa Kemal Paşa’ya burada buzlu ayran ikram edilir. Atatürk Belediye Reisi Cemal Efendiye halkın gösterdiği yakınlıktan dolayı teşekkür eder. Kendisi için hazırlanan öğle yemeğine katılmak üzere Kız ortaokuluna geçer. Öğle yemeğinden sorıra 13.30 sularında Kastamonu’ya geçmek üzere Çankırı’ dan ayrılırlar.Çankırı-Kastamonu yolu üzerinde bulunan Ilgaz ilçesinde de büyük bir coşku ile karşılanan Mustafa Kemal Paşa otomobilinden iner ve coşkulu ka- labalığı selamlar. Ilgaz halkından bir kişi şu konuşmayı yapar:“Paşa Hazretleri emin olunuz ki; istiklal ve namus uğrunda kurban olanların gözleri açık gitmemiştir. Sağ kalanlar huzur ve mutluluklarından kuşku duymuyor- lar. Isteklerimizi dinleyen bir hükümet var. Geleceğimizden kesinlikle eminiz. Çünkü kısa bir sürede demir yolları, bankalar ve sanayi alanında gösterilen gelişmeler meydandadır. Bunları hep Cumhuriyetin saye-i Jeyz ve saadetinde idrak ettiğimiz için Cumhuriyeti bize temin eden zat-ı alileri milletin ruhu, kalbi göz bebeğidir. “16Ilgaz halkıilin içten ve coşkulu karşılamasından çok memnun olan Mus- tafa Kemal Paşa teşekkür etmiş ve Ilgazlıları sevgi ile selamlar.Kastamonu’dan gelen 20 kişilik bir heyet Ilgaz dağında Çankırı-Kasta- monu hududunda Paşa’yı karşılar,”Mustafa Kemal Paşa ile Kastamonu’ya giden Çankırı milletvekilleri Paşa’nınİnebolu’ya geçmesinden sonra, Atatürk’ün isteği üzerine Çankırı’ya dönerler,”
GÜNDEM
22 Ağustos 2015 - 11:09
ATATÜRK ÇANKIRI'DA
23 Ağustos Atatürk’ün Çankırı’ya Gelişlerinin 90. Yıldönümü Pazar günü kutlanıyor. Atatürk’ün Çankırı’ya gelişi, Çankırı Belediyesi Kültür Yayınları “ Arşiv Belgelerine Göre Atatürk’ün Çankırı Gezisi” kitabında Yrd. Doç. Dr. Yüksel Özgen tarafından yapılan çalışma şöyle:
GÜNDEM
22 Ağustos 2015 - 11:09